Πέμπτη 30 Μαρτίου 2017

Ο ναός του Αγίου Νικολάου στο Τσεπέλοβο.

Αποτέλεσμα εικόνας για αγιος νικολαος τσεπελοβοΑποτέλεσμα εικόνας για αγιος νικολαος τσεπελοβο
Πολλοί αναρωτιούνται - και ιδιαίτερα οι επισκέπτες - γιατί σ' ένα ορεινό χωριό η κεντρική εκκλησία έχει το όνομα ενός Αγίου που θεωρείται προστάτης των ναυτικών. Η εξήγηση βέβαια είναι πολύ απλή. Οι Τσεπελοβίτες όπως και όλοι οι Ζαγορίσιοι ταξίδευαν πολύ και αποφάσισαν να δώσουν σ' αυτό το ναό που κτιζόταν το όνομα ενός Αγίου που θα τους προστάτευε κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους.
Πρόκειται για επιβλητικό κτίσμα μεγάλων διαστάσεων με ισόδομη τοιχοποιία που αποτελεί ένα θαυμάσιο δείγμα ηπειρώτικης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Την τυπολογία του ναού συμπληρώνουν ο μεταγενέστερος διώροφος γυναικωνίτης και η πεσοστήρικτη στοά (χαγιάτι) στην οποία υπάρχει και η θύρα εισόδου στο ναό. Πάνω ακριβώς από το γυναικωνίτη μπορεί κανείς να δει κάποιες εικόνες, μάλλον από τον κυρίως ναό «εκκλησιαστικά λάβαρα, παλιά βιβλία και μια σιδερένια κασέλα, που από πολλούς θεωρείται η «κάσα των Γιαννιωτών». Ωστόσο αυτό το μέρος του ναού που είναι επίσης αξιόλογο δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως. Ο τύπος αυτός της μεγάλης ξυλόστεγης ή θολωτής βασιλικής με τρούλο κυριαρχεί στην Ήπειρο όπως και σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα από το 18° ως τον 20° αιώνα. Αυτό οφείλεται στην οικονομική ευχέρεια των κατοίκων, στα υλικά που η περιοχή τα διέθετε άφθονα και τέλος σε μια εκούσια στροφή στις ρίζες του Χριστιανισμού. Οι ναοί αυτού του τύπου που τους συναντάμε σε όλους σχεδόν τους οικισμούς στο Ζαγόρι εξωτερικά είναι λιτοί και στο εσωτερικό τους συγκεντρώνουν όλο τον πλούτο και την ποικιλία.


 Την παλαιότερη αναφορά για την ύπαρξη του ναού (1708) συναντάμε στην εγχάρακτη επιγραφή της ξύλινης πόρτας που αποτελεί τη θύρα εισόδου στο γυναικωνίτη. Η εντοίχια πλάκα του νότιου τοίχου μας πληροφορεί ότι το 1753 έγιναν εκτεταμένες ανακαινίσεις στο ναό. Δίπλα της βρίσκεται η υπέρθυρη εικόνα του Αγίου Νικολάου.
Το 1760 οι άρχοντες του Τσεπελόβου αναλαμβάνουν τη δαπάνη κατασκευής του ξυλόγλυπτου επιχρυσωμένου τέμπλου και των εικόνων του ναού. Την εργασία αυτή αναθέτουν στην πιο γνωστή ομάδα ζωγράφων της εποχής, τον Αναστάσιο και τους γιους του Ιωάννη και Γεώργιο από το Καπέσοβο. Το 1764 ολοκληρώνεται το έργο τους, όπως μας πληροφορεί η επιγραφή που σώζεται στο δεξιό τμήμα του τέμπλου. Από τις αρχικές εικόνες του τέμπλου σήμερα διασώζονται οι εικόνες του δωδεκάορτου και η εικόνα της Ένθρονης Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας, που βρίσκεται σήμερα στο δεξιό τμήμα του τέμπλου και φέρει την υπογραφή του Ιωάννη, γιου του Αναστασίου και χρονολογία 1760.
Δεκαεννιά χρόνια μετά την κατασκευή του τέμπλου, ο άρχοντας του Τσεπελόβου Βασίλειος Ράδος, ο οποίος συγκαταλέγεται και στους χορηγούς κατασκευής του, παίρνει την πρωτοβουλία κι έχοντας και την οικονομική συμπαράσταση των Τσεπελοβιτών ξεκινά η τοιχογράφηση του ναού, η οποία ολοκληρώνεται το 1786. Το έργο ανατίθεται σε μια άλλη γνωστή ομάδα ζωγράφων από το Καπέσοβο, που την αποτελούν ο μοναχός Αθανάσιος, οι γιοι του Ιωάννης και Γεώργιος, ιερέας και ο Αναστάσιος, ο γιος του Ιωάννη.


Αποτέλεσμα εικόνας για αγιος νικολαος τσεπελοβο Η πολύμορφη αρχιτεκτονική του ναού αξιοποιήθηκε με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου εικονογραφικού προγράμματος. Μπορεί να διαπιστώσει κανείς ένα συγκερασμό καλλιτεχνικών και τεχνοτροπικών ικανοτήτων καθώς και την αφομοίωση και παλαιότερων εικονογραφικών προτύπων, στοιχεία που αποδίδουν στο μνημείο μια καθολική σπουδαιότητα, που ξεπερνά τα στενά γεωγραφικά και χρονολογικά όρια.
Η μοναδικότητα του τοιχογραφημένου ζωγραφικού διακόσμου του ναού, ο οποίος θεωρείται το λαμπρότερο κτίσμα Ορθοδοξίας της περιοχής, οφείλεται στην καλή οικονομική κατάσταση των δωρητών. Αυτοί επιθυμούσαν μια «πλούσια δουλειά» ώστε να αντικατοπτρίζεται η οικονομική τους ευχέρεια και ευρωστία. Δεν πρέπει βεβαίως να παραλείψουμε το σημαντικότερο παράγοντα, δηλαδή τη μεγάλη εμπειρία των ζωγράφων στις ιδιομορφίες της ζωγραφικής του τοίχου, αλλά και τη βαθιά τους γνώση στην τεχνική της φορητής εικόνας.
 Αποτέλεσμα εικόνας για αγιος νικολαος τσεπελοβοΑποτέλεσμα εικόνας για αγιος νικολαος τσεπελοβοΑποτέλεσμα εικόνας για αγιος νικολαος τσεπελοβο
 Στα φωτοστέφανο των αγίων και των μαρτύρων χρησιμοποίησαν φύλλα χρυσού καθώς επίσης και σε μεγάλες επιφάνειες , όπως στα ιμάτια του Χριστού και των αγγέλων. Αυτό που εντυπωσιάζει επίσης τον επισκέπτη είναι το ισορροπημένο χρωματικό σύνολο που υποβάλλει με τη μεγαλοπρέπεια του αφού υπάρχει μελετημένη κατανομή του πράσινου και του κόκκινου που κυριαρχούν και του μπλε χρώματος των φόντων.
Οι κάθετοι τοίχοι του ναού χωρίζονται σε τρεις ζώνες . Στην κατώτερη ζώνη υπάρχουν ολόσωμες μορφές αγίων, στη μεσαία εναλλάσσονται προφήτες μέσα σε κυκλικά πλαίσια και σκηνές από το Χριστολογικό κύκλο, οι οποίες αναπτύσσονται και στην ανώτερη ζώνη. Στον κεντρικό τρούλο δεσπόζει η μορφή του Παντοκράτορα, η οποία ακολουθεί πρότυπα φορητών εικόνων και στο ευρύτερο τύμπανο η εικόνα του Χριστού « Μέγα Αρχιερέα ». Το τύμπανο συμπληρώνεται με τις απεικονίσεις των επτά Οικουμενικών Συνόδων που αποτελούν σπάνιο είδος εικονογραφικής απόδοσης σε ναούς αυτής της εποχής. Στο φουρνικό του κεντρικού κλίτους αναπτύσσεται μια έξοχη απόδοση των « Αίνων » και στο μοναδικό καμαροσκέπαστο τμήμα, στη δυτική πλευρά, μια σημαντική τεχνοτροπικά απόδοση της ένθρονης Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας, προερχόμενη από εικονογραφικά πρότυπα φορητών εικόνων, πλαισιωμένης με τάγματα αγίων και αγγέλων, η οποία συμπληρώνεται με σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη .
Το πρώτο φουρνικό του νότιου κλίτους είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο ,στο όνομα του οποίου τιμάται ο ναός .Το κεντρικό της ίδιας πλευράς στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και το ανατολικό στο Χριστό ως « Εμμανουήλ ». Στο βόρειο κλίτος στο δυτικό φουρνικό παριστάνεται η Θεοτόκος «Επί σοι χαίρει Κεχαριτωμένη ...», στο κεντρικό η παράσταση της «Δευτέρας Παρουσίας » και στο ανατολικό ο Χριστός ως «Μεγάλης Βουλής Άγγελος ».
 Ωστόσο μέσα σ όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν, τα στρώματα της αιθάλης των κεριών και των ξύλων της σόμπας έσβηναν σιγά -σιγά τη λαμπρότητα των χρωμάτων και ξεθώριαζαν τις μορφές στους τοίχους, τις έκαναν δυσδιάκριτες. Και η πορεία του Αγίου Νικολάου ακολούθησε τη μοίρα των περισσοτέρων μνημείων αυτής της εποχής. Οι επισκέπτες αλλά και οι ερευνητές το προσπερνούσαν σχεδόν αδιάφορα .
Το 1992 όμως η αγάπη και το πάθος της Σοφίας Δούμα Εμπειρίκου για την ιδιαίτερη πατρίδα της, η διορατικότητα της και το ανεκπλήρωτο χρέος προς τον πατέρα της Γεώργιο Δούμα είχαν ως αποτέλεσμα τη γενναιόδωρη χορηγία της, η οποία - και είναι τιμή για όλους - βρήκε μιμητές τους Τσεπελοβίτες και όχι μόνο -Έτσι ξεκίνησαν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών και του τέμπλου, οι οποίες με την ολοκλήρωση τους παρέδωσαν το χαμένο θαύμα των εικόνων του Αγίου Νικολάου αναγεννημένο σε όλους μας : στους κατοίκους του Τσεπελόβου, στους επισκέπτες και στους μελετητές, οι οποίοι τώρα είναι βέβαιο ότι θα ενσκήψουν με προσοχή κι ενδιαφέρον όχι μόνο στα μνημεία του 18 αιώνα αλλά και σε όλα τα μνημεία που χρειάζονται την αγάπη μας και το ενδιαφέρον μας.
Συγχαρητήρια και στους συντηρητές έργων τέχνης, την κυρία Ασπασία και τον κύριο Χάρη Λεονή, οι οποίοι έδειξαν μεγάλο ζήλο και αγάπη, έκαναν υπέροχη δουλειά και ανέδειξαν με τη συμβολή τους ένα από τα σημαντικότερα κτίσματα αυτής της περιόδου, ένα πραγματικό θαύμα της Ορθοδοξίας .
Αξίζει να θυμόμαστε με αγάπη και σεβασμό τη Σοφία Δούμα Εμπειρίκου, η οποία με τη γενναία προσφορά της θα προστεθεί στον κατάλογο των Ηπειρωτών Ευεργετών, που ανέδειξαν τον πολιτισμό και την ιστορία όχι μόνο της ιδιαίτερης πατρίδας τους, αλλά και της χώρας μας. Μακάρι η ζωή και το έργο αυτών των ανθρώπων να βρει μιμητές όλους εμάς, οι οποίοι οφείλουμε να περισώσουμε και να αναδείξουμε τα μνημεία του πολιτισμού μας "Δι αυτά πολεμήσαμεν"
 Αποτέλεσμα εικόνας για αγιος νικολαος τσεπελοβο
ΠΗΓΗ:  http://www.hayati.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου